ស្រី

   "ស្រី" ជាពាក្យមួយព្យាង្គ យ៉ាងសាមញ្ញ ងាយស្រួលចាំ ងាយស្រួលអាន នឹងងាយយល់។ ក៏ប៉ុន្តែវា មានអត្ថន័យផ្សេងៗគ្នារាប់មិនអស់ បើសិនជាអ្នកប្រើប្រាស់ពាក្យនេះផ្សំជាមួយពាក្យដទៃទៀត ឧទាហរណ៍៖ ស្រីសាវ៉ា, ស្រីឆ្នាស់, ស្រីក្បត់, ស្រីខាតលក្ខណ៍, ស្រីឥតមារយាទ, ស្រីសំផឹង, ស្រីគ្រប់លក្ខណ៍, ស្រីរម្យទម, ស្រីបរិសុទ្ធ, ស្រីក្រមុំ ។ល។ រួចចុះពាក្យ "ស្រី" តែមួយព្យាង្គនេះមាន ន័យយ៉ាងណាទៅ? សូមប្រិយមិត្តអ្នកអានចំណាយពេលតែត្រឹមប៉ុន្មាននាទីប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីអាន ទុកជាការត្រិះរិះពិចារណា និងទុកជាចំណេះដឹងទូទៅមួយផងដែរត្បិតខ្ញុំយល់ថាប្រិយមិត្តអ្នកអានខ្លះពុំមានពេលវេលាគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការបើកសៀវភៅអានទោះជានៅផ្ទះឬកន្លែងធ្វើការក្តី​ ក៏ប៉ុន្តែអ្នក អាចអានតាមប្រព័ន្ធអ៊ិនធើណិតបានយ៉ាងស្រួល។

   នៅក្នុងសៀវភៅវចនានុក្រមសម្តេចសង្ឃជួន ណាត ត្រង់ទំព័រទី១១១៦ និង១១១៧ លោកពន្យល់ថា "ស្រី" ថា្នក់ជានាម  ពាក្យសម្រាប់ប្រើជាសាធារណៈ ឃ្លាតមកពីពាក្យសំស្រ្កឹត "ស្រី្ត" គឺមនុស្សជាតិដែលមានភេទទីទៃពី ប្រុស និងពី ខ្ទើយ។ លោកបានដាក់ជាកាព្យផង ថា៖

-ស្រីប្រុសទាំងទ្វី     ជាគូមានពី-     បុរាណព្រេងនាយ     ស្រីជាប្រពន្ធ     ប្រុសទោះសម្ទាយ

បណ្ឌិតទាំងឡាយ     ឲ្យឈ្មោះថាប្តី។

-ស្ត្រីនិងបុរស     ក្នុងលោកទាំងអស់     ភរិយាស្វាមី     គឺប្តីប្រពន្ធ     ហ្នឹងឯងលោកស្តី

ជនក្នុងលោកីយ៍     ហៅបានតាមថ្នាក់។

-ប្តីជាអ្នករក     ទ្រព្យធនបានមក     ប្រពន្ធទុកដាក់     ចាស់ទុំបុរាណ     បានពោលបញ្ជាក់

ឲ្យនាងឲ្យអ្នក     ចងចាំគ្រប់ប្រាណ។

-សំណាបយោងដី     រីឯស្រីៗ     យោងប្រុសសាមាន្យ     ទោះមារយាទខ្សោយ     ក៏ដោយបើបាន     ស្រីមានសន្តាន     ខ្ជាប់ខ្ជួនមួនមាំ។

-តែងបានចម្រើន     ទ្រព្យាកើតកើន     ព្រោះស្រីថែទាំ     ចាត់ចែងទុកដាក់     ចេះលាក់សន្សំ

សង្វាតខិតខំ     រក្សាឲ្យគង់។

រួចចុះកំណាព្យដែលជាព្រះរាជនិពន្ធរបស់ព្រះបាទសម្តេចព្រះហរិរក្សរាមា ឥស្សារាធិបតី ព្រះបរមកោដ្ឋ
(ព្រះអង្គដួង) មានអត្ថន័យយ៉ាងដូចម្តេចដែរ ទាក់ទងនឹងពាក្យ "ស្រី"? សូមប្រិយមិត្ត អ្នកអានរីករាយដូចតទៅ៖

-នេះនឹងសម្តែង     បរិយាយចារចែង     ដើមបទអដ្ឋា-     

 ហិ ឋានេហិ        សុចរិតា          ឥត្ថីលក្ខណា     

                 មង្គលច្នេះពិត។

-ប្រែថាស្រីជា     កើតកបលក្ខណា     ដោយនូវសុចរិត

  មង្គលប្រាំបី     ឲ្យស្រីពិនិត្យ     ចាំយកជាក្រឹត្យ

               គ្រប់រូបស្រីៗ។

-ដើមបទព័ណ៌នា     លោកថាស្រីជា     សុចរិតភក្តី

 ឫករាបស្រគត់       ផ្គង់ផ្គត់សម្តី     ការកេរ្តិ៍ខ្មាសស្រី

                បរិសុទ្ធមែនមួន។

-លោកថាស្រីត្រង់     កាន់សុចរិតផ្គង់     គំនិតចេះស្ងួន

អស់ទ្រព្យសម្បត្តិ      ប្រយ័ត្នថែធួន     ទុកដាក់ខ្ជាប់ខ្ជួន

                 មិនមានប្រមាទ។

-លោកថាស្រីគាប់     កាន់សុចរិតខ្ជាប់     ឧស្សាហ៍សង្វាត

  ធ្វើការសន្សំ        តឿនខ្ញុំឲ្យឃ្មាត     ឲ្យខ្មីសង្វាត

                មិនមានស្ងៀមដៃ។

-លោកថាស្រីប្រាជ្ញ     សុចរិតអង់អាច     ចេះអធ្យាស្រ័យ

ញាតិព្រៀងទៅមក     រាប់រករួសវៃ        ទោះជនដទៃ

                  ក៏រាប់តាមពិត។

-លោកថាស្រីស្អាត     សុចរិតគ្មានឃ្លាត     មែនមានគំនិត

ចេះរៀបអាហារ        ភ្នាក់ងារស្រីពិត     រណ្តាប់ផ្គាប់ចិត្ត

                   ប្តីគ្រប់វេលា។

-លោកថាស្រីស្មោះ     កាន់សុចរិតឆ្ពោះ     ចាំចិត្តស្នេហា

  តែនឹងអង្គប្តី          ឥតបីរេរា        ស្ម័គ្រស្មោះស្មើជា

                    និត្យនៅរៀបរៀង។

-លោកថាស្រីស្លូត     សុចរិតរហូត     អបអត់ឥតល្អៀង

  តាមពាក្យប្តីផ្តាំ     ចងចាំទុកទៀង   ពោលពាក្យមិនឃ្លៀង

                 មិនឃ្លាតសត្យា។

-លោកថាស្រីស្មើ     សុចរិតស័រពើ     អាចរងធានា

   ទម្ងន់ចិត្តប្តី        ទោះបីទុក្ខា     ខ្សត់ក្រម្តេចម្តា

               អាចទទួលប្រាណ។

-សុចរិតប្រាំបី     ជាមង្គលស្រី     ប្រសើរក្រមាន

អ្វីមកផ្ទឹមផ្ទាល់    ឲ្យដល់នេះបាន   ស្រីណាអាចធ្យាន

              ចិត្តចាំរៀនយក៍។

-ទាំងប្រាំបីច្បាប់     ហៅស្រីមហាគាប់     លោកីយ៍កម្រ

ស្រីកាន់សុចរិត       ប្រព្រឹត្តល្អិតល្អ      ស្រីណាថាក្រ

                  ធ្វើតាមពុំបាន។

-លោកថាស្រីនោះ     ចិត្តអាក្រក់ស្មោះ     ស្អប់ដំបូន្មាន

ផ្សាដោយសារចិត្ត     ទុច្ចរិតសន្តាន       បង្ហិនធនធាន

                 ចើកអាសមាយា។

-ក្តីជួច្រើនកល     ក្រដឹងចេះដល់     លែបខាយពុតវា

បើចិត្តចង់ស្រាប់   ចង់ស្តាប់ហាក់ជា    ងាយដោយសោះសា

               ចេះឯងដឹងឯង។

-ឯត្រង់ច្បាប់ល្អ     តិចទេយល់ក្រ     កម្រក្រៃលែង

ក្រព្រោះមិនចង់     ប្រុងអង្គឲ្យស្តែង   ក្រដោយចិត្តល្បែង

                ចំណង់តណ្ហា។

-អំពើសុចរិត     អធ្យាស្រ័យចិត្ត     សម្អាតឧស្សាហ៍

ស្មើស្មោះស្លូតត្រង់   ផ្គត់ផ្គង់ក្រឹត្យា    ប្រាំបីនេះណា

               សុចរិតប្រាកដ។

-ឯសុចរិតស្រី     ផ្គត់ផ្គង់ស្វាមី     លោកឲ្យអបអត់

ឱនអៀនចិត្តទន់   ចេះគន់បែបបទ   តាមតែចិត្តពត់
              ម្តេចៗតាមបាន។
-មិនមានប្រកែក     មិនមានជជែក     ថាធ្វើមិនបាន
ទោះអៀនអន់អត់    សង្កត់ចិត្តប្រាណ   តាមចិត្តប្តីធ្យាន
                 ម្តេចៗមិនថា។
-ច្បាប់នេះគួរស្រី     នៅនាលោកីយ៍     ផ្ចង់ចិត្តឧស្សាហ៍
កាន់ក្តីសុចរិត        ជាក្រឹត្យថ្លៃថ្លា     ឲ្យខ្ជាប់ជាក់ជា
                 ចរិតសព្វថ្ងៃ។
-កាន់បានដូច្នោះ     នឹងឮកេរ្តិ៍ឈ្មោះ     ប្រសើរពេកក្រៃ
នឹងបានសាន្តសុខ    ចៀសទុក្ខចង្រៃ     ដល់បរលោកថ្លៃ
               សោយសុខសួគ៌សិទ្ធ។
-សំដែងសេចក្តី     ពីមង្គលស្រី     ប្រសើរពេកពិត
គ្រប់ទាំងប្រាំបី     ក្រឹត្យស្រីសុចរិត   ចែងចប់ភាសិត
               តាមព្រះបាលី៕

*****